Relacja: Forum Mieszkaniowe 2017 "Mieszkać godnie"
26 kwietnia fundacja Habitat for Humanity Poland już po raz kolejny zorganizowała spotkanie przedstawicieli rządu i samorządów z organizacjami zajmującymi się mieszkalnictwem i naukowcami badającymi najróżniejsze zagadnienia związane z zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych. Zaproszono również przedstawiciela Mieszkanicznika – za co dziękujemy.
Forum miało dwie części: podczas pierwszej, wspólnej dla wszystkich uczestników, wystąpili przedstawiciele ministerstw Rozwoju i Infrastruktury i Budownictwa, potem przedstawiciel Rzecznika Praw Obywatelskich i prof. Hegedus z wykładem. Potem nastąpiła część panelowa – podczas dwóch sesji odbywały się równolegle trzy dyskusje. Ważnym wydarzeniem było również zaprezentowanie kolejnego już raportu o mieszkalnictwie opracowanego na zlecenie Habitatu.
Wystąpienie Stanisława Kudronia, Dyrektora Departamentu Mieszkalnictwa w MIiB, zawierało kilka wskazań kierunku rozwoju polityki mieszkaniowej państwa: przede wszystkim na etapie korekty tekstu jest nowelizacja ustawy o ochronie praw lokatorów, co powinno umożliwić gminom lepsze zarządzanie zasobem komunalnym mieszkań; krótko omówione było też wspieranie szeroko rozumianego rynku najmu i większe wsparcie dla mieszkalnictwa wspomaganego. Zwiększać się będzie wsparcie dla szeroko rozumianego rynku najmu mieszkań, ale będzie to raczej wsparcie w budowaniu nowego zasobu, przeznaczonego na wynajem, o umiarkowanych czynszach. Będzie to zapowiadane już w Narodowej Strategii Mieszkaniowej wsparcie kredytowe dla TBSów, spółdzielni mieszkaniowych, dopłaty dla gmin budujących nowe mieszkania, również w systemie PPP – to wiąże się już ściślej z mieszkalnictwem wspomaganym, które ma być również elementem polityki wsparcia rodzin z dziećmi o specjalnych potrzebach, jak i ze wsparciem seniorów czy programami zdrowia psychicznego. Padła też zapowiedź przedefiniowania spółdzielczości mieszkaniowej, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w ustawie już w 2018 roku.
Można uznać, że wątek kontynuowała pani Dominika Tadla, reprezentująca Ministerstwo Rozwoju w zastępstwie za zapowiadanego Pawła Chorążego, Sekretarza Stanu. Mówiła bowiem też o de instytucjonalizacji usług społecznych, które powinny być świadczone właśnie w miejscu zamieszkania, i powinny być to rozwiązania lokalne, a nie sterowane centralnie, oparte na konkursach i innowacjach, a możliwe do sfinansowania również w ramach regionalnych programów operacyjnych. Ze środków strukturalnych (Europejski Fundusz Społeczny) możliwe jest finansowanie programów, które będą przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu, również bezdomności, i wprowadzać na rynek pracy. Już obecnie rozpoczęły się prace nad wprowadzeniem finansowania dla Społecznych Agencji Najmu jako innowacji właśnie w tej dziedzinie. Krótko wspomniana była też ogólna tendencja do zmiany finansowania polityki społecznej poprzez obligacje społeczne – social impact bonds – co może uda się wykorzystać również w naszych warunkach przez agencja państwowe i samorządy.
Stanisław Trociuk z Biura Rzecznika praw Obywatelskich zaczął od bardzo ogólnych i podstawowych rzeczy: od prawa do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych zawartego w Konstytucji, ale też poszanowania godności i realizacji potrzeb w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego w związku z Ustawą o ochronie praw lokatorów. Po takim ogólnym wstępie i ze względu na ograniczenia czasowe wymieniona została przede wszystkim lista rzeczy do zrobienia w związku z mieszkalnictwem: przede wszystkim wyłączenie spod ochrony praw lokatorów mieszkańców zasobów służb mundurowych i ogródków działkowych, dostarczanie mieszkań socjalnych i komunalnych, dopasowanych również do potrzeb osób niepełnosprawnych w rozsądnym czasie, i w końcu wsparcie w utrzymaniu mieszkania i zapobieganie dużemu zadłużeniu, które jest najczęstszą przyczyną eksmisji. Podsumowanie było równie zwięzłe i celne: potrzebne jest wsparcie systemowe w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, a nie działania ad hoc.
Po tych bardzo praktycznych i skupiających się na naszych problemach wystąpieniach wygłosił swój wykład prof. Jozsef Hegedus, dyrektor Metropolitan Research Institute z Budapesztu. Pokazane były główne trendy w polityce mieszkaniowej i sposoby rozwiązywania problemów mieszkaniowych w krajach post-komunistycznych, a także klasyfikacja teoretyczna różnych możliwych form wsparcia państwa w tej urynkowionej już dziedzinie. Polska w tych porównaniach nie wypadała najgorzej, bo nie zostały całkowicie sprywatyzowane wszystkie zasoby mieszkaniowe, ale też dotychczasowa polityka wspierania ludzi w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych nie była bardzo efektywna.
W części panelowej dwie dyskusje były szczególnie interesujące z punktu widzenia Mieszkanicznika: „Najem społeczny - Jak współpracować z prywatnymi właścicielami” i „Formy przeciwdziałania zaległościom czynszowym”. Pierwszy panel dotyczył wdrażania Społecznych Agencji Najmu i szczególnego przypadku Miejskiego Biura Najmu w Poznaniu, które właściwie takim SANem nie jest, ale współpracuje z „rynkiem”: deweloperami oddającymi w podnajem niesprzedane mieszkania, wspólnotą, która nadbudowała jedną kondygnację kamienicy i przeznaczyła ją na wynajem, z właścicielami mieszkań zajmowanych przez osoby z wyrokiem eksmisji do lokalu socjalnego. Ogólne wnioski z dyskusji: trudno dotrzeć do osób, które boją się wynajmować i byłyby skłonne obniżyć czynsz w zamian za pewność i zarządzanie, niewielka jest też świadomość, jakie są możliwe opcje: oddanie w podnajem, zarządzanie najmem, profesjonalne wsparcie wynajmującego w szukaniu najemców. W panelu o zaległościach czynszowych dyskusja zeszła przede wszystkim na konieczność wyodrębnienia grupy zalegających z czynszem, której należy się dodatkowa pomoc, a pozostałych edukować w zakresie powinności i zobowiązań, dobrego zarządzania swoimi pieniędzmi.
Samorządy dostrzegają możliwość wykorzystania już istniejących zasobów mieszkań na wynajem i coraz intensywniej szukają sposobów na zmniejszenie kolejek do mieszkań komunalnych przez wcześniejsze i bardziej kompleksowe wsparcie w płaceniu za mieszkanie i poprawę jego standardu. Instytucje państwowe i naukowe dostrzegają problem braku dobrych danych o mieszkalnictwie i o najmie prywatnym w szczególności, ale ogólne nastawienie polityki mieszkaniowej to wciąż „budować” – a nadal nie wiemy, kto i jak będzie się później zajmował tymi nieruchomościami. Potrzeby jednak są wielkie i na pewno nie wszyscy Poradza sobie z ich zaspokojeniem na rynku, kluczem skuteczności jest bardzie wspomaganie w samodzielności niż tylko dawanie dachu nad głową.
Relacja na stronie Fundacji Habitat: http://habitat.pl/podsumowanie-forum-mieszkaniowego-2017/
Krótki opis i możliwość pobrania pliku PDF „Mieszkalnictwo w Polsce. Dobre praktyki”
http://habitat.pl/raport-mieszkalnictwo-polsce-dobre-praktyki/
Poprzedni raport i pozostałe publikacje: http://habitat.pl/publikacje/
Hanna Milewska-Wilk
