7 powodów, dla których warto poddać spór z najemcą pod rozstrzygnięcie sądu arbitrażowego
Zarówno w Polsce, jak i na świecie sądownictwo arbitrażowe stale zyskuje na popularności oraz rozwija się w dotychczas niespotykanym tempie. Nie ma się co dziwić takiej sytuacji, ponieważ charakteryzuje się ono całą gamą walorów, których zasadniczo pozbawione jest sądownictwo powszechne.
Oto tylko 7 z nich:
1. Postępowanie arbitrażowe jest tańsze.
Ze skierowaniem sporu z najemcą na drogę postępowania sądowego wiąże się obowiązek uiszczenia opłaty sądowej – co do zasady - w wysokości 5% wartości dochodzonego roszczenia. Dodatkowo, w postępowaniu przed sądem powszechnym koniecznym może się stać poniesienie dodatkowych kosztów w postaci wynagrodzenia biegłego sądowego (np. tłumacza przysięgłego gdy najemca nie posługuje się językiem polskim) czy też kosztów stawiennictwa świadków w sądzie. Im sprawa bardziej skomplikowana tym koszty związane z jej rozstrzygnięciem przez sąd powszechny są wyższe.
Taka zależność nie występuje w przypadku postępowania przed sądem arbitrażowym. Wręcz przeciwnie - im sprawa bardziej skomplikowana, tym bardziej rośnie przewaga „ekonomiczna” arbitrażu w stosunku do sądów powszechnych.
Sytuacja ta jest wynikiem m.in. tego, że zazwyczaj kwalifikacje zespołu orzekającego pozwalają na rozpoznanie istoty problemu, bez konieczności korzystania ze specjalistów w danej dziedzinie (biegłych), sprawy rozpoznawane są w krótszym czasie, rozprawy dobywają się w sposób zapewniający maksymalną oszczędność czasu i kosztów tak dla stron postępowania, jak i innych osób w nich uczestniczących (np. świadków).
2. Postępowanie arbitrażowe jest szybkie.
W swoim działaniu sąd powszechny zobligowany jest do zachowania conajmniej minimalnych terminów przewidzianych przez powszechnie obowiązujące przepisy prawa na dokonanie poszczególnych czynności w toku postępowania sądowego (np. złożenie odpowiedzi na pozew, powiadomienie o terminie kolejnego posiedzenia sądu, itp.). Te zasady nie znajdują zastosowania w postępowaniu przed sądem arbitrażowym, dlatego ma on możliwość znacznie szybszego rozpoznawania spraw przekazanych mu do rozstrzygnięcia. Przed wyznaczeniem pierwszej rozprawy w danej sprawie sąd arbitrażowy dąży do zgromadzenia całego materiału dowodowego w sprawie i wyjaśnienia wszelkich powstałych w niej wątpliwości tak by możliwym było wydanie orzeczenia już na pierwszej rozprawie. Jeżeli jednak to nie nastąpi, okres oczekiwania na kolejne posiedzenie sądu arbitrażowego jest o wiele krótszy niż w sprawach rozpoznawanych przez sady powszechne.
3. Postępowanie arbitrażowe jest jednoinstancyjne.
W postępowaniu przed sądem powszechnym zawsze istnieje możliwość zaskarżenia przez każdą ze stron wyroku wydanego przez sąd I instancji do sądu wyższej instancji. Taka możliwość, choć ma na celu weryfikację poprawności wydanego orzeczenia, w praktyce w znaczący sposób wpływa na wydłużenie okresu „wolności” dłużnika od konieczności realizacji ciążącego na nim zobowiązania, zasądzonego wydanym przez sąd wyrokiem.
Zasada jednoinstancyjności postępowania stosowana w sądownictwie arbitrażowym zapobiega tego rodzaju sytuacji i prowadzi do tego, że ulega skróceniu czas pomiędzy skierowaniem sprawy (pozwu) do rozpoznania przez sądu a rozpoczęciem egzekucji zasądzonego roszczenia. To wpływa dyscyplinująco na dłużników, którzy – odmiennie niż w toku wieloinstancyjnego postępowania przed sądem powszechnym - nie widzą interesu w tym, by unikać wywiązywania się ze swoich zobowiązań.
4. Postępowanie arbitrażowe jest poufne.
Poufność postępowania arbitrażowego stanowi jedną z jego największych zalet. Wprawdzie akta spraw sądowych w sądach powszechnych są dostępne wyłącznie stronom i ich pełnomocnikom, to jednak sama rozprawa w tym sądzie jest - co do zasady – jawna. Nawet jednak wówczas, gdy nastąpi utajnienia rozprawy w sądzie powszechnym, informacja o jej stronach i przedmiocie nadal jest obwieszczana na ogólnie dostępnej wokandzie sądowej. Co więcej jawne pozostaje ogłoszenie wyroku w danej sprawie.
Tymczasem strony postępowania sądowego najczęściej nie są zainteresowane upublicznianiem faktu prowadzenia przez nich sporów prawnych.
Arbitraż zapewnia całkowitą poufność postępowania, bowiem o fakcie wszczęcia tego postępowania jak oraz jego wyniku (orzeczeniu) nie jest informowany nikt poza arbitrami i stronami sporu.
5. Postępowanie arbitrażowe jest odformalizowane.
W postępowaniu arbitrażowym nie obowiązują rygory formalne utrudniające zarówno dochodzenie roszczeń, jak i obronę przed roszczeniami (np. brak jest prekluzji dowodowej, obowiązku złożenia danego pisma na stosownym formularzu itp.) obowiązujące zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami w toku postępowania przed sadem powszechnym. Wręcz przeciwnie, w postępowaniu przed sądem arbitrażowym strony maja możliwość prostego formułowania swoich roszczeń w formie przez nich uzgodnionej. Na każdym etapie postępowania – co do zasady – możliwe jest też powołanie nowych dowodów w sprawie, o ile są one niezbędne do jej rzetelnego wyjaśnienia. Co więcej również orzeczenie wydane w toku tego postępowania może uwzględniać pozaprawne aspekty sprawy mające na gruncie uznanych zasad współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów1 znaczenie dla jej rozstrzygnięcia.
6. Postępowanie arbitrażowe może być prowadzone w dowolnym miejscu i w swobodnie wybranym przez strony języku.
W arbitrażu istnieje ponadto daleko posunięta swoboda wyboru języka oraz miejsca postępowania. Oznacza to, że strony i arbitrzy – mimo prowadzenia postępowania na terytorium Polski – mogą porozumiewać się między sobą w innym języku niż j. polski i nie jest wówczas wymagany w takim posiedzeniu udział tłumacza przysięgłego. Również miejsce postepowania może być uzgadniane przez strony w dowolny sposób. Co więcej posiedzenia sądu arbitrażowego mogą odbywać się za pomocą środków porozumiewania się na odległość (np. skypa, videokonferencji). Czynniki te mają znaczny wpływ zarówno na obniżenie kosztów postępowania przez sądem arbitrażowym, jak również w sposób niewątpliwy przyśpieszają i ułatwiają dochodzenie zgłoszonych roszczeń.
7. Możliwość wyboru arbitrów rozpoznających sprawę.
W toku każdego postępowania przed sądem arbitrażowym strony mają wyboru arbitrów, którym powierza rozstrzygnięcie sporu. Należy przy tym podkreślić, że arbitrami nie muszą być osoby z wykształceniem prawniczym. Zasadnym jest natomiast by arbitrzy powołani do danej sprawy mieli duże doświadczenie w zakresie jakiego dotyczy przedmiot rozstrzyganego przez sąd arbitrażowy sporu. Albowiem to zapewni nie tylko szybkie ale i trafne jego rozstrzygnięcie.
Należy również zauważyć, że w toku postępowania arbitrażowego strony mają możliwość ustalenia liczby arbitrów, co również bezspornie wpływa na koszty tego postępowania.
Niezależnie od powyższego należy zwrócić uwagę na jedną bardzo ważną, acz nie dla wszystkich oczywistą okoliczność jaką jest to, że wyrok sądu polubownego działającego w Polsce tak samo jak wyrok wydany przez sąd powszechny – na gruncie przepisów prawa - jest tytułem egzekucyjnym, który po nadaniu przez sąd państwowy klauzuli wykonalności nadaje się do egzekucji. Oznacza to, że wyrok wydany przed sąd arbitrażowy może stanowić podstawę skierowania wniosku o wszczęcie egzekucji do właściwego komornika sądowego, który zobowiązany jest prowadzić czynności egzekucyjne tak jak w sprawie opartej na wyroku sądu powszechnego.
Mając zatem na uwadze powyższe okoliczności, zasadnym wydaje się rozważenie czy do umów z najemcami wprowadzić zapis na sąd polubowny, bowiem tylko jego zamieszczenie w umowie najmu pozwoli jej stronom skorzystać poddać spory wynikające z tej umowy pod rozstrzygnięcie sądowi arbitrażowemu.
Autor: Sylwia Staszewska – Lisiak, radca prawny